Kelâmbaz
Mukaddes Şehir: Kudüs Seyahat Notları

Mukaddes Şehir: Kudüs Seyahat Notları

Geçtiğimiz günlerde Kudüs seyahatimiz oldu, çok sayıda yer gezdik, pek çok insanla tanıştık ve çok fazla enteresan hadiseye şahit olduk. Bu yazımda sizlere kafa karıştıran detaylara girmeden Kudüs’ten bahsetmek istiyorum. Maksadım daha önce Kudüs’ü görme imkanı olmamış okuyuculara Kudüs’ü kolay anlaşılacak bir şekilde anlatmak.

Kudüs’ün ehemmiyeti

Bildiğiniz gibi Kudüs dünyanın en eski şehirlerinden birisi, peygamberler şehri ve aynı zamanda tarihi dokusunu en fazla muhafaza etmiş şehir diyebiliriz. Yahudiler ve Hristiyanlar için en mukaddes şehir, biz Müslümanlar için ise Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere’nin ardından üçüncü sırada geliyor. Onun için dünyanın her tarafından yüzbinlerce ziyaretçisi oluyor. İbrâhim aleyhisselamdan itibaren pek çok peygamberin yaşadığı, mukaddes olarak kabul edilen bir bölgede bulunması, Süleyman aleyhisselamın inşa ettirdiği meşhur Süleyman mabedini barındırması, İsrâiloğullarının ve onlara gönderilen peygamberlerin mücadelelerine şahidlik etmesi açısından semavî dinlerce mühim bir yere sahip. Ayrıca İsa aleyhisselamın burada dünyaya gelmesi de son derece mühimdir. Hristiyanlar için aynı zamanda hac merkezidir. Müslümanların da ilk kıblesi ve Muhammed aleyhisselamın miraca yükseldiği yer. Kur’an-ı Kerim’de Kudüs için mukaddes toprak ifadesi geçmektedir. Yine bir hadis-i şerifde şöyle buyuruluyor; “(İbâdet için) şu üç mescidden başkasına seyahat edilmez: el-Mescidu’l-Harem, Mescidu’r-Rasûl ve Mescidu’l-Aksâ.” (Buharî, Enbiyâ 8; Müslim, Mesâcid 2)

Kudüs’e nasıl gidilir?

Kudüs’e gitmek için öncelikle nüfus müdürlüğünden pasaport çıkartmanız gerekmekte, ardından ise vize almanız gerekiyor. İsrail vizesi çıkarmak hiç de kolay değil, pek çok kişiye vermeyebiliyorlar. Yeşil pasaportunuz varsa vizeye gerek yok. Tek başınıza İsrail konsolosluğuna gidip, vize almanız biraz uğraştırıcı, hiçbir sebep göstermeksizin vize vermedikleri olabiliyor. Tur şirketi ile gideceğiniz zaman vize çıkarmak biraz daha kolay, tur şirketi sizin pasaport bilgilerinizi alıyor ve İsrail İçişleri Bakanlığı ile irtibata geçerek, tüm grup için toplu olarak, çarşaf vize(liste vize) alıyor. Burada da grubun içinde vize vermedikleri olabiliyor bazen. Çarşaf vizede, vize pasaporta yapıştırılmıyor. Tur tarihine 1 hafta kala açıklanıyor vize verilip verilmediği. Vize verilirse eğer geriye uçağa binip gitmesi kalıyor. Ülkeye girişte çok problem olmuyor umumiyetle ama çıkarken gerek valiz aramalarında gerek pasaport kontrolünde sıkıntılar yaşanabiliyor. Saatlerce beklettikleri oluyor. Bütün eşyalarınız didik didik aranıyor ve size polis tarafından çeşitli sualler soruluyor, ”İsrail’e niçin geldin? Tek başına mı geldin? Burada arkadaşın, akraban var mı? Gelirken yanında burdaki insanlar için bir hediye getirdin mi?” gibi sualler. Ve pasaportun hemen her sayfası kontrol edilerek, daha önce giriş yaptığın ülkelere niçin gittiğin, oralarda ne yaptığın soruluyor. Sorulara sabırla cevap verince inşallah birkaç saatlik bir sürenin ardından ülkeden çıkılabiliyor. Burada mühim olan sakin olup sabırla sorulara cevap vermek. Ama Kudüs’ün zihninizde bıraktığı hatıralar havalimanında yaşanan bu nahoş hadiseleri kısa zamanda unutturuyor. Gülü seven dikenine katlanır demişler.

Yafa (Tel Aviv)

Tel Aviv
Tel Aviv sahili

Umumiyetle Kudüs Turları 3 gece 4 gün sürüyor. Tayyaremiz Tel Aviv’e indiği için öncelikle Tel Aviv’den başlıyoruz. Yafa Tel Aviv’in içinde eski tarihi yapıların bulunduğu bir yer(İstanbul’un Fatih ilçesi gibi). Tel Aviv’deki Ben Gurion havaalanına inince Akdeniz sahilinde modern bir şehir karşılıyor sizi. Tur şirketleri 4 günlük tur içerisinde ya ilk gün veya son gün Yafa’yı gezdiriyorlar, havaalanına yakın olması sebebiyle. Yafa’ya gelince ilk durağımız Sultan Mahmud külliyesi. Burada ilk dikkatimizi çeken nokta Türkiye’deki camilerde gördüğümüz 4 halife isimlerinin yerine burada duvarlarda peygamber isimlerinin olması. 4 halifenin isimleri ise en arka duvarda. Ardından Hasan Paşa Camiine ve Bahriye mescidine gidiyoruz. Şimdi istikametimiz Kudüs. Tel Aviv-Kudüs arası trafiğin durumuna göre takriben yarım saat sürüyor. İsrail yüzölçümü olarak küçük bir ülke olduğu için şehirler arası mesafeler kısa.

Kudüs - Filistin Haritası
Jerusalem(Kudüs), Hebron(El Halil), Bethlehem(Beytüllahim), Jericho(Eriha), West bank(Batı Şeria), Dead Sea(Lut Gölü)

Kudüs (Jerusalem)

Kudüs’te gezeceğimiz yerler Eski Kudüs(Old City) ismiyle bilinen ve 4 mahalleden oluşan, eski dar sokaklardan müteşekkil bir yer. Bu mahalleler Müslüman, Yahudi, Hristiyan ve Ermeni mahalleleri. Ermenilerin diğer Hristiyanlardan ayrı bir mahalleleri var. Bir mahalleden başka mahalleye geçince insanların giyim kuşamlarından, tavırlarından hangi mahalleye geldiğinizi anlamak mümkün. Kudüs’un meşhur 3 caddesi var. Bunlar Sultan Süleyman caddesi, Selahaddin Eyyubi caddesi ve Harun Reşid caddesi.

Kudüs Sultan Süleyman caddesi
Kudüs’te Sultan Süleyman caddesinin tabelası

Kudüs deyince herkesin aklına Mescid-i Aksa geliyor ama insanımız tarafından Mescid-i Aksa’nın neresi olduğu umumiyetle yanlış biliniyor. Sarı kubbeli Kubbetü’s-Sahra Mescid-i Aksa zannediliyor. Şunu iyi bilmek gerekir ki; Mescid-i Aksa herhangi bir bina değildir, bir alanın ismidir, Bu alanın güney tarafında Kıble mescidi, ortasında Kubbetü’s-Sahra, batısında Batı Duvarı(Western Wall) olarak bilinen Ağlama Duvarı bulunmaktadır. Duvarın bir tarafında Yahudiler ağlarken diğer tarafında Müslümanlarca kutsal kabul edilen Mirac hadisesi esnasında peygamberimiz Muhammed aleyhisselamın Burak isimli cennet hayvanını bağladığı yer olan Burak mescidi bulunmaktadır. Yahudiler burayı Süleyman aleyhisselamın mabedinden kalan tek duvar olarak kabul ettikleri için kutsal kabul ediyor ve burada ibadet ediyorlar. Haçlılar zamanında Yahudileri tahkir maksadıyla çöplerin atıldığı mekan olarak kullanılmış. Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle ise Yahudilere burada ibadet etme hakkı tanınmış.

Kudüs Mescid-i Aksa'nın batı duvarı
Mescid-i Aksa’nın batı duvarı (Ağlama Duvarı)

Peygamber efendimiz Burak isimli cennet hayvanını burada bıraktıktan sonra Kubbetü’s-Sahranın bulunduğu halk arasında Muallak Taş olarak da bilinen kayanın üzerine geliyor ve mirac hadisesi burada vuku buluyor. Aşağıda resmini gördüğünüz kayanın altında mescide giren ziyaretçilere açık bir mağara da var. “Kâbe’de kılınan bir namaz diğer yerlerde kılınan yüz bin namaza, Medine’de kılınan bir namaz diğer yerlerde kılınan bin namaza ve Mescid-i Aksa’da kılınan bir namaz, diğer yerlerde kılınan beş yüz namaza eşit sevaptadır.” hadis-i şerifi gereğince hemen her fırsatta namaz kılmaya gayret gösteriyoruz.

Kudüs Kubbetüs sahranın içi
Kubbetü’s-Sahranın içinde bulunan Peygamber Efendimizin indiği kaya

Mescid-i Aksa’nın en güzel manzarası Zeytin Dağı’ndandır, Zeytin Dağı ile Mescid-i Aksa arasında Cehennem Vadisi denilen bir derin vadi bulunmaktadır, Yahudiler Sırat Köprüsü’nün bu vadi üzerine kurulacağına ve Mesih’in Zeytin Dağı’na inip buradaki Sırat Köprüsünden geçerek Mescid-i Aksa’ya meşhur Altın Kapı’dan gireceğine inanmaktadırlar. Bunun için buraya gömülmek büyük bir imtiyazdır ve mezarlar zengin Yahudiler tarafından aşırı yüksek fiyatlarla satın alınmaktadır, aşağıdaki fotoğrafta bahsettiğim Yahudi mezarlarını görebilirsiniz.

Kudüs Kudüs manzarası
Zeytin Dağı’ndan Mescid-i Aksa manzarası, arada Cehennem Vadisi olarak bilinen vadi var. Hemen önümüzde ise Yahudi mezarları

Kudüs’te gezilecek yerler sayılamayacak kadar çoktur, hepsini anlatmak imkansız, birkaç tanesini sıralayalım;

-Dünyaca meşhur Kıyame kilisesi: İsa aleyhisselamın göğe yükseldiğine inanılan yerdir, ilk İsevîlerden Roma imparatoru büyük Konstantin’in annesi Helena’nın yaptırdığı Kıyame Kilisesi, dünyanın en eski kiliselerindendir. Kıyame ayağa kalkma manasına geliyor. Hristiyanlar İsa aleyhisselamın çarmıha gerildikten sonra buraya getirildiği ve bir müddet kaldıktan sonra dirildiği ve göğe yükseldiğine inanıyorlar. İçinde İsa aleyhisselamın teneşir ve mezarı olduğuna inanılan mekânlar var. Hazreti Ömer Kudüs’ü fethettiğinde, bir yerde namaz kılmak istedi. Kıyame Kilisesi’ni gösterdiler. “Ben orada namaz kılarsam, sonra câmiye çevirirler” dedi ve yakınında bir yerde namazını kıldı. İşte o kilise aşağıda resmini gördüğünüz kilise.

Hristiyanların ziyaret ederek Hacı olduklarına inandıkları Kıyame Kilisesi
– Getsemani Bahçeleri

Yine Kudüs’te Sion tepesi, Osmanlı tren istasyonu, Selman-ı Farisi ve Rabiatü’l Adviyye hazretlerinin makamları gibi pek çok gidilip görülmesi gereken mekan vardır.

El Halil (Hebron)

El Halil şehrinde Tika’nın restore ettiği bir aşevinde yemek kuyruğu bekleyen çocuklar

Hazreti İbrahim, İshak, Yakub ve Yusuf aleyhimüsselamın kabirlerinin bulunduğu rivayet edilen şehir. Üzümü meşhur. Buradaki meşhur caminin yarısı Müslümanlarca kullanılıyor, diğer yarısına İsrail Hükumeti el koymuş ve Sinagog olarak kullanılıyor.

El Halil şehrinde içinde İbrahim, İshak, Yakub ve Yusuf aleyhimüsselamın kabirlerinin olduğu Caminin içi

Beytüllahim (Bethlehem) 

Kudüs’ün 10 km güneyindedir. Dünyaca meşhur Beşik Kilisesi burada bulunuyor. İsa aleyhisselam burada dünyaya gelmiştir. Kilisenin karşısında ise Hazreti Ömer camii bulunuyor. Yine bu şehirde Kanuni Sultan Süleyman’ın yaptırdığı büyük, dev havuzlar bulunuyor, kışın burada toplanan sular ile Kudüs’ün su ihtiyacı karşılanıyormuş yaz aylarında.

Beytüllahim’de Kanuni Sultan Süleyman’ın yaptırdığı su havuzlarından birisi

Eriha ve Lut Gölü (Jericho and Dead Sea)

Kudüs’ten Lut Gölü’ne giderken yol üzerinde Selahaddin Eyyubi tarafından inşa edilen cami ve cami içinde Musa aleyhisselamın türbesi mevcut.

Ardından Lut Gölü sahiline gidiyorsunuz. Lut Gölü Ürdün ile İsrail arasında, deniz seviyesinin 400 metre altında ve dünyanın en tuzlu suyuna sahip bir göl. Bu gölde ne balık ne bitki hiçbir canlı yaşamıyor. Lut peygamberin ve Lut kavminin kıssası meşhurdur. O hadisenin yaşandığı yer burası.

Eriha’nın hurması meşhur. Çöl ortasında bir vaha gibi, her tarafın yeşil olduğu, bereketli bir toprak. Yazları çok sıcak olduğu için kışın daha kalabalık oluyor, başka şehirlerde oturup kışları sıcak olduğu için Eriha’ya gelen çok aile var.

Burada dikkatimizi çekenler

Kudüs’e gitmek için havaalanında uçağınızı beklerken ilk başta başlarında şapkalı, siyah elbiselerini giymiş Yahudiler dikkatinizi çekiyor. Daha sonra Kudüs’e gidince bu kıyafetli insanları görmeye alışıyor insan. Yine Kudüs’te özellikle Ağlama Duvarı ve Yahudi mahallesinde yazın o sıcağına rağmen o elbiseyi giyen ve küçük çocuklarına da giydiren insanlar.

Yine aynı şekilde cenaze namazı olduğu zaman cenazenin caminin dışında değil de içinde kılınması ve tabutun da caminin içine sokulması âdet olmuş.

Hafta tatilinin Cuma öğleden sonra ve Cumartesi olması. Cumartesi Yahudilerce Kutsal gün olduğu için bugün dükkanlar kapalı, hatta bazı Yahudi mahallelerine girişte barikatlar var, dindar Yahudiler bu günde asla arabaya binmezler, bir yere gitme mecburiyetleri olursa yürüyerek giderler, onun dışında evinde ibadetle meşgul olurlar.

Daha önce Orta Doğu’da kurak bir yer olarak bildiğimiz Kudüs’ün zeytin ağaçları ile kaplı yeşil bir şehir olması.

Mescid-i Aksa’daki Kıble Camii’nin sabah namazında da diğer vakit namazları gibi dolması.

Mescid-i Aksa’nın bütün kapılarında İsrail polisi nöbet tutuyor ve Mescid-i Aksa’ya yalnızca Müslümanlar alınıyor. Yalnızca pazar günü polisler eşliğinde turistlerin girmesine müsaade ediliyor.

Mescid-i Aksa’nın birçok yerinde mushafların diz seviyesinin altında olması bizi üzdü. Osmanlılar bırakın diz seviyesini göbek üstünde tutarlarmış daima mushaf-ı şerifleri.

Mescid-i Aksa’da Mushaf konulan bir raf

Cuma hutbelerinin Türkiye’ye göre çok daha uzun sürmesi. Hutbede imam efendi her paragraf başında cemaate ”Yâ ehl-i beyt-i makdis(ey beyt-i Makdis ahalisi)” diye hitab etmektedir.

Sabah namazının 2. rekatında rükûdan kalkınca imamın uzun dua okuması(Filistinde yaşayan Müslümanlar umumiyetle Şafi’i mezhebinde)

Mescid-i Aksa’nın ciddi bir cemaati var, cemaatteki yabancılar genelde ya Türk oluyor ya Endonezyalı. En çok bu 2 ülkeden gelen var.

Kudüs sokaklarında gezerken yaka kartımızdaki Türk bayrağını gören Filistinlilerin bizimle Türkçe konuşma, yakınlık kurma çabası, bazen fotoğraf çektirme istekleri.

Pek çok Arap ülkesinde olduğu gibi Kudüs’te de sokaklarda humus ve falafel satan lokantalar var. Humus ve Falafel Arapların meşhur lezzetli yemekleri, haşlanmış nohut, tahin ve zeytin yağından yapılıyor.

Ekmek, humus ve falafel

Kudüsde çarşıda gezerken uzaktan Kurtlar Vadisi dizisinin meşhur cendere müziğinin gelmesi ve yakınlaşınca bir Filistinlinin elinde telefonla Kurtlar Vadisi seyrettiğini görmek şaşırttı bizi.

Kudüs’te Sion Dağı’nda bulunan Davud Aleyhisselamın türbesine girişte başınıza bir şey takmanız gerekiyor, orda turistler için kipalar bulunuyor, gelen turistler kipaları takarak girebiliyor, biz takkemizi takıp giriyoruz, takkeye bir şey demiyorlar.

Davud aleyhisselamın türbesinde Talmud okuyan Yahudiler

İsrail’de kadınlara da askerlik mecburi.

Kudüs’te çarşıda gezerken boynumuzdaki yaka kartında Türk bayrağını gören bir esnaf bizi durduruyor ve dedesinin burada vazifeli bir Türk askeri olduğunu söylüyor ve heyecanla dedesinin Osmanlı pasaportunu getiriyor.

Osmanlı pasaportu

Hülasa

Kudüs hemen herkesin görmesi gereken bir şehir. Dünya üzerinde pek çok devletin bu şehirde emelleri var. İsrail Kudüs’ü başşehir ilan edince Amerika hariç hemen hiçbir devlet bunu tanımadı ve büyükelçiliklerini Tel Aviv’de tutmaya devam ettiler. Bunun sebebi Müslümanları çok sevdiklerinden değil, Kudüs’te biz de varız demek istemelerinden kaynaklanmaktadır. Bütün dünyanın ilgi odağı olan bu mukaddes şehir, elbette ki bir yazıyla anlatılamaz. Kudüs’e gidecek olanlara tavsiyemiz gitmeden önce mutlaka iyice araştırmaları, Kudüs hakkında kitaplar okumaları ve belgeseller seyretmeleridir. Eğer gitmeden önce Kudüs hakkında ciddi malumat sahibi olunur ve bu şekilde gidilirse orada tur rehberine daha kaliteli sualler sorularak daha çok istifade edilir. Yine peygamberler tarihi ansiklopedilerinden Lut, Musa, Davud, Süleyman, İsa aleyhimüsselamın hayatları okunursa Kudüs tarihi hakkında pek çok malumat kafaya yerleşmiş olur. Biz de bu mukaddes şehrin ehemmiyetini, niçin gidilmesi gerektiğini bu yazıda elimizden geldiğince bir nebze anlatmaya çalıştık, inşallah okuyanlar istifade ederler.

Yazarın Diğer Gezi Yazıları:

Uzak bir Mağrib Memleketi: Fas

İmam Birgivî’nin İstirâhatgahı Birgi’ye Seyahat

Cüneyt Apal

Cüneyt Apal

Eğitimci.

cuneytapal@gmail.com

1 comment

Bu site reCAPTCHA ve Google tarafından korunmaktadır Gizlilik Politikası ve Kullanım Şartları uygula.

  • Çok faydalı bir yazı olmuş kardeşim. Yüreğinize, ayağınıza sağlık.

Bizi Takip Et!